Dr. Şule BATBAYLI, batbaylisule@gmail.com
Sağlık turizmi son yıllarda ülkelerin cazip gördüğü alanlardan biri haline gelmiştir. Bunun nedeni günümüzde sağlık hizmetinin yurtdışında da kolay alınabiliyor olması ve sektörün yüksek getiri sağlayan bir hizmet ihracatı alanı olmasıdır. Sanayi ve tarım gibi hizmet sektörü de ülkelerin döviz geliri elde etmek istedikleri birer alandır. Ancak burada sağlık hizmeti sunumu söz konusu olduğu için denetim ve kontrol altında yürütülmesi diğer sektörlere göre daha önemlidir. Ülkeler çeşitli prosedür ve düzenlemelerle uluslararası hastaların sağlıklarını güvence altına alma yoluna gitmektedir.
Türkiye’de sağlık turizmi oldukça hızlı gelişme gösteren bir hizmet türü olmuştur. Ülkede bu anlamda hastaneler denetlenmekte, sağlık turizmi acenteleri aktif şekilde çalışmakta ve sağlık tesisleri yabancı hastalara uygun şartlar geliştirmektedir. Dolayısıyla sağlık turizmi açısından akla ilk gelen ülkeler ile kıyaslandığında Türkiye’nin sağlık turizmi verileri olumlu bir tablo çizmektedir. Bu ülkeler arasında özellikle Hindistan, Taylan, Singapur gelmektedir. Şekil 1’de Dünya’da sağlık turizminin hangi ülkelere doğru aktığı görülmektedir. Buna göre Türkiye’ye, Asya ve Amerika ülkelerine dünyanın farklı yerlerinden hastalar gitmektedir. Ayrıca tersi hareketliliğin de olduğu görülmektedir. Aslında dünya üzerinde aktif olan bir hizmet türü olduğu gözlenmektedir.
Şekil 1. Dünyada Sağlık Turizmi
Kaynak: Tontuş, 2019
Türkiye’de sağlık turizmi yapan sağlık tesisleri Sağlık Bakanlığı’ndan yetki belgesi almaktadır. Çeşitli aşamalardan geçilerek alınan belge listesi bakanlık sitesinde sürekli güncellenmektedir. 24.07.2024 tarihinde güncellenen listeye göre yetkilendirilmiş hastane sayısı 654, tıp merkezi sayısı 189, muayehane sayısı 2525 ve diğer sağlık tesislerinin sayısı ise 1299’dur.
Grafik 1’de Türkiye’de 1 yıldan az kalan ve sağlık ve tıbbi nedenlerle ülkemize gelen kişilerin sayısındaki yıllara göre değişim gösterilmiştir. TÜİK tarafından açıklanan rakamlara göre 2003 yılındaki sağlık turisti sayısı günümüzdeki sağlık turist sayısının oldukça gerisinde kalmıştır. Türkiye yıllar itibari ile istikrarlı denebilecek şekilde daha fazla uluslararası hastaya ev sahipliği yapmıştır. Özellikle 2020 Covid-19 pandemisi sonrası hem sağlık koşullarının değişmesi hem de sağlık alt yapısındaki değişiklikler daha fazla hastaya sağlık hizmeti sunulduğunu göstermektedir.
Grafik 1. Sağlık Turisti Sayısı, 2003-2024 (İkinci çeyrek verileri)
Kaynak: TÜİK, 2024
Grafik 2’de Türkiye’ye sağlık turizmi ve turistin sağlığı kapsamında gelen uluslararası hasta sayısı verilmiştir. Grafik 1’deki hareketin rakamsal hali Grafik 2’de yer almaktadır. Buna göre 2019 yılındaki yüksek kişi sayısı 2020 Covid-19 pandemisi döneminde düşmüştür. Grafik 1’de sağlık turistlerinin sayısının 2019 yılına kadar nispeten istikrarlı şekilde yükseldiği gözlenmektedir. 2020 yılından sonra ise oldukça hızlı bir şekilde artmıştır. Sonuç olarak 2023 yılında 1538643 kişi Türkiye’den sağlık hizmeti almıştır. 2024 yılının ilk altı ayındaki sağlık turisti sayısı 801723 kişi iken, 2023 yılının ilk altı alında gelen kişi sayısı 788386 kişidir. Dolayısıyla her geçen gün daha fazla uluslararası hastaya hizmet sunulduğu görülmektedir.
Grafik 2. Sağlık Turizmi Amacıyla Gelen Kişi Sayısı, 2019-2024 (İkinci çeyrek verileri)
Kaynak: USHAŞ, 2024
Grafik 3 turistlerin Türkiye’de sağlık amacıyla yaptıkları harcamaları göstermektedir. Sağlık turizmi geliri kapsamında elde edilen gelir 2002 yılından 2023 yılına kadar artmıştır. Dönem dönem dalgalanmalar olsa dahi genel olarak artış gözlenmektedir. Buradaki verilerin Grafik 1 ile doğru orantılı bir şekilde ilerlediği söylenebilir.
Grafik 3. Sağlık Turizmi Geliri, 2002 – 2024 (İkinci çeyrek verileri)
Kaynak: TÜİK, 2024
Tablo 1, Grafik 3’teki verilerin rakamsal hali olup uluslararası hastalardan elde edilen gelirdir. 2023 yılında Türkiye sağlık turistlerinden 3.006.092 bin ABD Doları gelir elde etmiştir.
Tablo 1. Sağlık Turizmi Geliri, 2002 – 2024 (İkinci çeyrek verileri)
| Harcama Türlerine Göre Turizm Geliri, Sağlık (Bin $) | |
| 2002 | 147 843 |
| 2003 | 203 703 |
| 2004 | 283 789 |
| 2005 | 343 180 |
| 2006 | 382 411 |
| 2007 | 441 676 |
| 2008 | 486 342 |
| 2009 | 447 295 |
| 2010 | 433 398 |
| 2011 | 488 442 |
| 2012 | 627 862 |
| 2013 | 772 900 |
| 2014 | 837 796 |
| 2015 | 638 621 |
| 2016 | 715 437 |
| 2017 | 827 330 |
| 2018 | 863 307 |
| 2019 | 1 459 132 |
| 2020 | 1 371 189 |
| 2021 | 2 016 262 |
| 2022 | 2 206 750 |
| 2023 | 3 006 092 |
| 2024 | 1 621 922 |
Kaynak: TÜİK, 2024
Kaynaklar
Batbaylı, Ş. & Ertürk, E. (2024). Uluslararası hizmet ticareti olarak sağlık hizmeti ihracatı ile döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(27), 336-364.
Kuşat, N. & Esen, E. (2022). Sağlık Turizmi Perspektifinden Türk Sağlık Sektörü Rekabet Gücü. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 37-50.
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2024). Sağlık Turizmi Dairesi Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı. https://shgmturizmdb.saglik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 16.08.2024).
Tontuş, Ö. (2019). Sağlık Turizmi Nedir?, Tüm Yönleriyle Sağlık Turizmi, Saturk Yayını. Türkiye.
TÜİK. (2024). Turizm İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr/. (Erişim Tarihi: 16.08.2024).
USHAŞ, (2024). Sağlık Turizmi Verileri, Uluslararası Sağlık Hizmetleri A.Ş. https://www.ushas.com.tr/saglik-turizmi-verileri/, (Erişim Tarihi: 16.08.2024).
